15 maja, 2021

Wpływ wysiłku fizycznego na organizm ludzki

Wysiłek fizyczny wpływa na szereg narządów i układów w organizmie człowieka: układ krążenia, oddechowy, hormonalny, odpornościowy, na elementy morfotyczne krwi i skład osocza, stężenie lipoprotein w surowicy krwi, tkankę kostną, przewód pokarmowy itd.

Systematyczny wysiłek fizyczny ma związek ze zmianami które zachodzą w układzie krążenia i w samym sercu, co z kolei jest ściśle powiązane z wydolnością organizmu.

Zmiany te dotyczą także nerwowej regulacji układu krążenia czego rezultatem jest mniejsza częstotliwość rytmu serca podczas wykonywania wysiłku fizycznego w porównaniu do osób nie trenujących.

Efektem systematycznie powtarzanego wysiłku fizycznego jest przerost mięśnia sercowego, który skutkuje m.in. zmniejszeniem częstotliwości skurczów serca a tym samym mniejszym zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen.

Zawartość tlenu we krwi tętniczej zwiększa się u osób systematycznie trenujących. U osób tych następuje wzrost gęstości naczyń mikrokrążenia tzn. pojawiają się nowe naczynia krwionośnie mikrokrążenia w pracujących mięśniach. Jeżeli chodzi o naczynia wieńcowe (oplatające serce) to systematyczny wysiłek fizyczny wpływa na wzrost ich średnicy, jak również zmniejszenie oporu naczyniowego i zwiększenie przepływu krwi.

Kolejnym układem na który systematyczny wysiłek fizyczny wywiera znaczący wpływ jest układ oddechowy. Adaptacja układu oddechowego do systematycznie wykonywanego wysiłku fizycznego polega na mniejszej wentylacji płuc podczas wykonywania wysiłków submaksymalnych w porównaniu do osób nie trenujących, mniejszy przyrost częstotliwości oddechów podczas wysiłku i mniejsza liczba oddechów po jego zakończeniu, zwiększeniu ulega głębokość oddechów. Poprawia się ekonomia pracy mięśni oddechowych co wpływa na zmniejszone pobieranie tlenu przez te mięśnie, wzrost ich wytrzymałości i siły. W efekcie więcej tlenu może być przekazana do pozostałych mięśni, a zmęczenie mięśni oddechowych pojawia się później i jest mniejsze aniżeli u osób nie wytrenowanych. Nasila się także ruchomość klatki piersiowej.

Układ nerwowy jest kolejną ważną składową na którą ma wpływ systematyczny wysiłek fizyczny. Zwykło się mówić iż na zachowanie dobrego funkcjonowania układu nerwowego do późnej starości istotnym jest systematyczna aktywność umysłowa polegająca na czytaniu, rozwiązywaniu różnych łamigłówek, krzyżówek itp. Oczywiście jest bardzo ważne aby ćwiczyć pamięć, funkcje poznawcze i logiczne, natomiast nie dość dużą wagę przywiązuje się do aktywności fizycznej w prewencji zmian degeneracyjnych mózgu. Dowiedziono iż systematyczna aktywność fizyczna opóźnia starzenie się i powstawanie chorób degeneracyjnych układu nerwowego, wpływa na powstawanie nowych neuronów. Systematyczna aktywność fizyczna wpływa także na polepszenie koordynacji ruchowo-mięśniowej, ekonomię ruchu, siłę skurczu mięśniowego, zwiększa pamięć ruchową związaną ze stałym powtarzaniem określonych ruchów.

Pomaga to utrzymać sprawność ruchową w szczególności istotną u osób starszych i w podeszłym wieku, kiedy to pogarsza się koordynacja nerwowo-mięśniowa, równowaga, ekonomia ruchu, pamięć ruchowa i wiele innych.

Przy omawianiu wpływu wysiłku fizycznego na organizm nie sposób pominąć tkanki kostnej. Udowodnione zostało iż wysiłek o niewielkiej intensywności ma znaczenie w profilaktyce osteoporozy. W osteoporozie dochodzi m.in. do zmniejszenia gęstości kości a co za tym idzie ich większej podatności na złamania. Jest to w szczególności niebezpieczne u osób starszych (osteoporoza w większości przypadków dotyczy kobiet po menopauzie) ze względu na duże ryzyko powikłań po czasowym unieruchomieniu i dalszego zmniejszania się masy kostnej. Czynniki które zwiększają gęstość kości to: wapń, witamina D oraz aktywność fizyczna. Szczególnie istotna jest profilaktyka osteoporozy w wieku dojrzewania. Właściwa dieta oraz aktywność fizyczna w sposób znaczący zmniejszają poziom demineralizacji kości w wieku późniejszym. Aktywność fizyczna u osób starszych także wykazuje działanie przeciwdziałające zmniejszaniu gęstości kości, w szczególności ćwiczenia w obciążeniu tj. chodzenie czy bieganie oraz ćwiczenia oporowe.

Zwiększanie siły mięśniowej jako efekt systematycznie prowadzonych ćwiczeń fizycznych jest czynnikiem zapobiegającym upadkom i tym samym zmniejszającym ryzyko złamań kostnych.

Korzyści ze stosowania systematycznego wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywności wspomagają także układ immunologiczny. Ma to duże znaczenie o tyle, że dużą rolą w zainicjowaniu chorób sercowo- naczyniowych mają czynniki zapalne, które uszkadzając tętnice zapoczątkowują proces tworzenia się złogów w tętnicach a tym samym miażdżycy. Ponadto sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy jest najlepszym sprzymierzeńcem człowieka w profilaktyce powstawania nowotworów.

Niewątpliwie, regularna aktywność fizyczna w znaczący sposób przyczynia się do obniżenia tkanki tłuszczowej a tym samym stanowi profilaktykę otyłości.

Podsumowując, regularny umiarkowany wysiłek fizyczny ma wpływ na szereg narządów i układów ciała. Działa ochronnie na układ sercowo-naczyniowy co w dobie epidemii chorób układu krążenia może okazać się najlepszym lekarstwem w profilaktyce jak i w walce z tymi chorobami.

Bibliografia:

Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego, red. Górski J., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.

Zarys fizjologii wysiłku fizycznego, red. Czarkowska-Pączek B., Przybylski J. Urban&Partner, Wrocław 2006.

Autor: mgr Joanna Brucka